Barnaverndarmál og brot á börnum

Á forsíðu Morgunblaðsins í morgun kemur fram að 6.874  barnaverndartilkynningar bárust á síðasta ári og hefur tilkynningum fjölgað um 50% frá árinu 2002. Að sögn Braga Guðbrandssonar forstjóra Barnaverndarstofu er helmingur allra tilkynninga vegna áhættuhegðunar barna og m.a. vegna neyslu barna á vímuefnum.

Að mínu mati er margt sem veldur þessari aukningu í tilkynningum til yfirvalda og er þarna um jákvæða þróun að ræða. Þá er ég ekki að meina að jákvætt sé að verið sé að brjóta meira á börnum síður en svo, ég held nefnilega að það sé ekki raunin heldur að um sé að ræða betri skráningu og aukna meðvitund og ábyrgð allra í samfélaginu. Sem fyrrverandi formaður fjölskyldunefndar á árunum 2002 - 2006 og bæjarfulltrúi frá 1998 þá hef ég greinilega orðið vör þessa vakningu. Fólk er nærri hætt að tala um kærur og talar frekar um tilkynningar, en skv. barnaverndarlögum ber okkur, hvort sem við störfum með börnum eða erum almennir borgarar, að tilkynna til barnaverndaryfirvalda ef við verðum vitni að brotum á börnum. Tilkoma Barnaverndarstofu og aukin samvinna milli félagsmálayfirvalda, heilbrigðisstofnana og skóla hefur haft jákvæð áhrif svo ekki sé talað um aukna vitund barnanna sjálfra um þeirra rétt og möguleika til tilkynningar ef á þeim er brotið. Í Mosfellsbæ hefur jafnan verið hlutfallslega hátt hlutfall tilkynninga á landsvísu. Er það ekki vegna þess að í bænum sé allt í hers höndum, heldur vegna þess að öll brot fá sömu meðhöndlun. Þetta er eins og t.d. með brot á útivistarareglum. Börnin eru boðuð í viðtal ásamt foreldrum og forráðamönnum og brotið rætt. Langflestir eru ánægðir með þetta vinnulag og eins og áður sagði er þá er þetta fyrst og fremst hugsaði sem forvörn, sem gefist hefur vel og eins er um góða samvinnu við lögregluna í málefnum barna að ræða.

Að mínu mati var risa stórt skref var stígið þegar 112 númverið virkjað til barnaverndatilkynninga. Nú er fólki gefinn kostur á að tilkynna í gegnum 112, eitt númer fyrir landið allt og á það klárlega einhvern þátt í fjölgun tilkynninga.  Neyðarnúmerið 112 var m.a. verið kynnt í skólum og hanga uppi veggspjöld sem minna á þetta og eru börn mun meðvitaðari eins og ég var áður búin að nefna. Barnaverndaryfirvöld eru náttúrulega ekki Grýlur heldur yfirvöld sem gæta hagsmuna barna samkvæmt lögum og er mikilvægt að við höfum það ávalt í huga þegar við verðum þess áskynja að verið er að brjóta á börnum. Það er betra að tilkynna og láta kanna málið, en sitja uppi með það alla tíð að hafa ekki tilkynnt, þess bera fréttir liðinna vikna glöggt vitni. Við erum jú að tala um börnin okkar.

Hér fyrir neðan er fjóðrði kafli barnaverndarlaga sem fjallar um m.a. tilkynningaskyldu og nafnleynd.

Barnaverndarlög.

IV. KAFLI

Tilkynningarskylda og aðrar skyldur við barnaverndaryfirvöld.

16. gr.

Tilkynningarskylda almennings.

     Hverjum þeim sem hefur ástæðu til að ætla að barn búi við óviðunandi uppeldisaðstæður, verði fyrir áreitni eða ofbeldi eða stofni heilsu sinni og þroska í alvarlega hættu er skylt að tilkynna það barnaverndarnefnd.
     Annars er hverjum manni rétt að gera barnaverndarnefnd viðvart um hvert það tilvik sem telja má að hún eigi að láta sig varða.

17. gr.

Tilkynningarskylda þeirra sem afskipti hafa af börnum.

     Hverjum þeim sem stöðu sinnar og starfa vegna hefur afskipti af málefnum barna og verður í starfi sínu var við að barn búi við óviðunandi uppeldisskilyrði, verði fyrir áreitni eða ofbeldi eða að barn stofni heilsu sinni og þroska í alvarlega hættu er skylt að gera barnaverndarnefnd viðvart.
     Sérstaklega er leikskólastjórum, leikskólakennurum, dagmæðrum, skólastjórum, kennurum, prestum, læknum, tannlæknum, ljósmæðrum, hjúkrunarfræðingum, sálfræðingum, félagsráðgjöfum, þroskaþjálfum og þeim sem hafa með höndum félagslega þjónustu eða ráðgjöf skylt að fylgjast með hegðun, uppeldi og aðbúnaði barna eftir því sem við verður komið og gera barnaverndarnefnd viðvart ef ætla má að aðstæður barns séu með þeim hætti sem lýst er í 1. mgr.
     Tilkynningarskylda samkvæmt þessari grein gengur framar ákvæðum laga eða siðareglna um þagnarskyldu viðkomandi starfsstétta.

18. gr.

Tilkynningarskylda lögreglu og skýrslutaka af börnum.

     Ef lögregla verður þess vör að barn búi við óviðunandi uppeldisskilyrði, verði fyrir áreitni eða ofbeldi eða að barn stofni heilsu sinni og þroska í alvarlega hættu skal hún tilkynna barnaverndarnefnd um það. Þegar grunur leikur á að refsiverður verknaður hafi verið framinn annaðhvort af barni eða gegn því skal lögregla, þegar hún fær slíkt mál til meðferðar, tilkynna það barnaverndarnefnd og gefa henni kost á að fylgjast með rannsókn málsins. Barnaverndarnefnd skal tilkynna foreldri barns um slíkt mál mæli hagsmunir barnsins ekki gegn því.
     Um skýrslutökur af börnum sem brotaþolum, sakborningum eða vitnum í opinberum málum, hvort heldur sem er á rannsóknarstigi eða við meðferð máls fyrir dómi, gilda ákvæði laga um meðferð opinberra mála og reglugerða sem settar hafa verið með stoð í þeim.

19. gr.

Nafnleynd tilkynnanda.

     Hver sá sem tilkynnir til barnaverndarnefndar skal segja á sér deili.
     Ef tilkynnandi skv. 16. gr. óskar nafnleyndar gagnvart öðrum en nefndinni skal það virt nema sérstakar ástæður mæli gegn því. Ákvörðun barnaverndarnefndar um nafnleynd er heimilt að skjóta til kærunefndar barnaverndarmála. Leiðbeina skal tilkynnanda um rétt hans til að kæra ákvörðun barnaverndarnefndar.
     Ákvæði 2. mgr. um rétt til nafnleyndar á ekki við um tilkynnendur skv. 17. og 18. gr.